دیرناق آراسی یازیلار

    سید حئیدر بیاتی تانیتدیرماق اوچون نه ترجومه ی حالیندان رقملر وئرمک، نه یاخینلاردا چاپ ائدیلن "آلما یولو" کیتابینی سرگیله مک، نه ده باشقا بیر آیرینتینی قابارتماغا احتیاج وار. ساده جه بیر، یا ایکی شعرینی اوخوماق لازیمدی. 

  قارغانی دویماق 

  فلسفه سونا یئتدی 

  قارغا قانادلانیردی 

  زیلی 

  اسفار کیتابی نین اوستونده 

  کهکدن داها اویانلیق بیر چایدا 

  نه بلخه باخدی 

  نه سؤهرورده 

  قار، قار، قار! 

  نه داشلارا بیر سؤز دئدی 

  نه کوللارا 

  هامیسی دا ائشیتدیلر 

  من ده 

  من فیکره گئتدیم قارغا نه دئییر؟ 

  داش، داش ایدی 

  کول، کول 

  آما من 

  من دئییلدیم 

  بزه‌نمیش دویغومدا 

  یئرین 

  بوش گؤرونورکن 

  دویغوم گوجنمکدیدی 

  قارغانی دویماغا 

بو شعر بیر قایدا اولاراق بیات بیین ان یاخشی متنی کیمی نومونه گتیریلیر. و بیر چوخ قلم اهلی، او سیرادان هادی قاراچای شاعیرین کیتابی و شعرلری اوستونه چوخ ماراقلی بیر یازی یازمیشدی و خوصوصن بو مقاله ده بو متنلرین اؤزللیگی حاققیندا چوخ دقیق ملاحیظه لر سؤیلنمیشدی. آنجاق من او دقیق فیکیرلرین فونوندا بیر نئچه اشتریخی (اشاره) قئید ائتمک ایستردیم. بو متنلرده هامی نین بیلدییی، آما اولسون کی، هئچ کسین گؤرمه دییی بیر نؤقطه وار، اونا توخونان کیمی سیستئم آچیلیر، گؤز اؤنونده گؤزلمه‌دیین حالدا ان مختلف دویوملار، دئییملر و ان اساسی مطلبلر پئیدا اولور. "قارغانی آنماق" شعرینده بو مقامین، یاخود نؤقطه نین ایشارتیسی بیر آز ضعیفدی، اوزده دئییل، متنه ایهام، ایرونییا (کینایه)، دونیانی آنماغین مئتافیزیک-فلسفی مشکل لری سیرالانیر. شعری آیری-آیری سئمانتیک (معنا، علم معانی) سئقمئنتلره (بند، بؤلمه) بؤلمه لی اولساق (شرطی اولارتاق-!) ایلک میصراع (...فلسفه سونا یئتدی) بیر معنا واحیدی نین بطنینده ایشتیراک ائده جک، آچیق و گیزلی (لاتئنت) فورمادا. آنجاق بوتون سئقمئنتلرده دومینانتلیق (حاکیملیک، قاباریقلیق) تشکیل ائدن آنلاماماقدی. سید حئیدر بیاتین متنلری نورمال اوخوجونو و تنقیدچینی (-!) ایضاحا وارماقدان اوزاقلاشدیریر، اونا ایشاره کیمی هئچ بیر توتالقاج دا وئرمیر، ساده جه قارشیسیندا بیر-بیرینی تاماملایان، چارپاز کسن و بو حالیندا دا قوووشما یئرلری گؤرونن منظره لر آچیر. بو "کسیکلردن" هانسی مودئلی یاراتماق آرتیق سنلیکدیر. فیکریمیزجه، دونیا ادبیاتی نین ان کامیل نومونه لری نین مایاسیندا محض بئله بیر پوئتیک پرینسیپ دایانیر. بئله مکمل نومونه لرده بوتون تصادوفلرده اصلینده "اولمایان ایشلر اولوشور"، باش وئریر، عاغلین دیرندییی منطیقین کؤینه یینی جیریر، ائله بیر آورا یارادیر کی، جیسیملرین، اشیالارین، اینسانلارین... دوغمالیغی و یادلیغی، اونلارین ان مختلف کیفیت لری بیر خطین اوستونه ییغیلیر، اوخویا بیلدینسه، بو خط زامان ایچینده فورماسینی تاپیر، سنه غیبدن دورلو-دورلو مطلبلر سؤیله ییر. 

  سید حئیدر بیات بیین ایکینجی شعرینه باخاق. 

  بو اؤلکه 

  بوینومو قوجاقلاماغا 

  بیلیرم 

  بویون چاتماز 

  بو اؤلکه نین دار آغاجلاری 

  اوجادیر 

  ... 

  بئله کی دارلاری اوجا قورورلار 

  سون گؤروشده 

  بوینومو قوجاقلاماغا 

  بیلیرم 

  بویون چاتماز 

  هادی قاراچای یوخاریدا آدی چکیلن مقاله سینده یازمیشدی: "...شاعیر خطابه چی دئییل، کسینلیکله دئییل. سیاستچی دئییل، پروفئسیونال اولاراق دئییل، پسیخولوق دئییل، فیلوسوف دئییل، بویاچی دئییل، هئیکل یونان دئییل...آنجاق بونلارین هامیسیدیر. شعری آماجلاییب گئدن شاعیر، یولونون سونوندا آراباسی نین قیزیل پئدالینا شعر یازار، اولانلاری اولموش، کئچنلری کئچمیش توتار، "اؤزوم" دئیه-دئیه گلیب، قارنی نین قورولتوسونا دا بیر شعر ایتحاف ائدر، اوزاغا گئدنی اولترایست اولار، قورتاریب گئدر. یازین، ادبیات داها گئنیش بیر دونیا اولسا گرک. ایشلتدیین مئتود نه اولور اولسون، قوردوغون قورغو، تئکنیک نه اولور اولسون، دئمه یه سؤزون وارسا وارسان، یوخدورسا، نه مئتود، نه تئکنیک سنی یاشاتمایاجاق. " 

  بلی، یولون سونوندا آراباسی نین قیزیل پئدالینا شعر یازان شاعیر، اصلینده هئچ نه "یازمیر"، او یالنیز نه ایسه، یاخود بختی گتیررسه، نه لریسه قئیده آلیر، "ساده کاتیبلیک ائدر" (علی کریم)، میللرین قولاغی نین دیبینده پیچیلتییلا دئییلن سؤزدن یاپیشار، اونا هئچ بیر رنگ قاتمادان مین بیر رنگین ایچینده جیلولندیرر. بیزده "دده قورقود کیتابیندان" اوزو بری "دار آغاجی" آدییلا نه قدر شعرلر یازیلیب. بو شعرلرین دئمک اولار اکثرینی اوخوموشام، خوصوصن چاغداش پوئزییادا بو نسنه ایله باغلی یئرسیز بیر پاتئتیکا (احساسات، دویارلیق، تأثر) دیقتیمی چکیب. پاتئتیکانین "خوصوصی چکیسی" چوخ اولدوغوندان همیشه دار آغاجی نین متنده لنگر ووردوغونو گؤرموشم. آما سید حئیدر بیاتدا یوخاریدا دئدییم کیمی، اساس اولان مقام توتولوب – ائله بیر مقام کی، اوردان بوتون مملکت گؤرونور، قوزئیلی، گونئیلی بوتون آذربایجان. 

http://kechmish.azeriblog.com/2009/03/16/seyid-heyder-bayat-bey